Το μνημείο αυτό που χρονολογείται γύρω στα 1300 βρίσκεται στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης στο Ο.Τ. 98 που περιβάλλεται από τις οδούς Θεοτοκοπούλου, Κρισπου, Χρυσοστόμου και Φιλοκτήτου. Το Λουτρό καταλαμβάνει το κέντρο ενός μικρού οικοδομικού τετράγωνου. Στην Ανατολική και Δυτική πλευρά υψώνονται σε μικρή απόσταση πολυώροφες οικοδομές που κτίσθηκαν στις δεκαετίες του 60 και 70. Ο περιβάλλον χώρος του μνημείου υπολογίζεται σε 150 τ.μ. περίπου και έχει πρόσωπο νότια στην οδό Θεοτοκοπούλου και Βόρεια στην πλατεία Ρομφεης.
Η θέση του είναι πολύ σημαντική καθώς βρίσκεται στην είσοδο του χαρακτηρισμένου ως παραδοσιακού οικισμού της Άνω Πόλης της Θεσσαλονίκης, πάνω σε βασικό οδικό άξονα που οδηγεί και σε άλλα βυζαντινά μνημεία. Σπάνιο διασωθέν δείγμα βυζαντινού λουτρού στον Ελλαδικό χώρο λειτούργησε μέχρι το 1940. Εντοπίστηκε και μελετήθηκε για πρώτη φορά από τον αρχαιολόγο Α. Ξυγγόπουλο τρεις μήνες μετά την παύση της λειτουργίας του.
Επί Τουρκοκρατίας έφερε το όνομα το Λουτρό του Κουλέ Καφέ από το όνομα της συνοικίας που βρίσκεται. Το παλαιό οικοδόμημα του λουτρού είχε πνιγεί από τις προσθήκες της οθωμανικής περιόδου αλλά και από μετέπειτα επαυξήσεις. Είναι φυσικό ένα Λουτρό που λειτούργησε για περίπου επτά αιώνες να έχει δεχθεί πολλές προσθήκες και αλλαγές, οι μεγαλύτερες όμως έγιναν στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, καθώς η τεχνολογία άλλαζε με πιο γρήγορο ρυθμό.
Πάντως διατηρεί εμφανώς τους βασικούς χώρους όπως του ψυχρού αποδυτήριου, του χλιαρόψυχρου, του θερμού και του υποκαύσιου. Υπογείως κυκλοφορούσε ζεστός αέρας για επιδαπέδια θέρμανση αλλά και με επιτοίχιους αεραγωγούς ο ζεστός αυτός αέρας ρύθμιζε τη θερμοκρασία του κάθε χώρου.
Το κτίριο για πολλά χρόνια εγκαταλείφθηκε και δεν είχαν ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος χώρου του, με αποτέλεσμα να ασφυκτιά ανάμεσα σε πολυκατοικίες που οικοδομήθηκαν κατά τα τέλη της δεκαετίας του 60. Η κήρυξη του έγινε ως διατηρητέο μνημείο το 1952.
Το 1972 έγιναν ορισμένες διερευνητικές εργασίες και καθαρισμοί, οπότε μεταξύ των άλλων αποκαλύφθηκε η όψη του κτιρίου από την πλευρά της πλατείας που λόγω της υψομετρικής διαφοράς ήταν επιχωμένη εκτός ελαχίστου τμήματος. Μετά το σεισμό του 1978 έγιναν προσωρινές υποστυλώσεις κυρίως ημικυλινδρικών καμάρων και τρούλων διότι παρουσίαζαν σοβαρές ρηγματώσεις.
